Vanuit verschillende motieven is de plantenwereld door de eeuwen heen vastgelegd in prachtige werken. De overlevering van kennis over kruiden en medicinale planten voert terug op invloedrijke verhandelingen uit de klassieke oudheid. Zoals op het Herbarium van Apuleius Platonicus uit de 4de eeuw, waarvan dit werk een ‘afstammeling’ is.
Je kunt zien dat de illustraties eenvoudig en schematisch zijn. Als gestileerde lijntekeningen met nadruk op symmetrie waarbij de blaadjes mooi in waaiervorm om de stengel zijn geplaatst. Ook zijn er nauwelijks details, al herkennen we ongetwijfeld de aardbeienplant met ‘hangende’ vruchten en de gezaagde bladrand. Het beeld functioneerde meer als een visuele ondersteuning van de tekst, het herkennen van wat misschien al bekend was. De illustraties staan hier bij de omschrijving, heel praktisch en gemakkelijk voor eigen gebruik, bijvoorbeeld voor kloostertuinen.
Het oudste handschrift van het Herbarium van Apuleius Platonicus dat bewaard is gebleven (6de eeuw) bevindt zich in de Bijzondere Collecties van de Universiteit Leiden (VLQ9) en is fraai geïllustreerd. Vanwege de kwetsbaarheid is het werk helaas niet of nauwelijks zichtbaar voor het publiek. Er is wel een digitale kleurenfascimile die je online kunt inzien in de UB, en een gedrukt exemplaar dat ter inzage beschikbaar is in de bibliotheek.
Herbarium van Apuleius Platonicus, en andere teksten, Frankrijk, 10de eeuw. Collectie: Museum Meermanno | Huis van het boek (ms 10 D 7).
Foto: uit de tentoonstelling ‘De Groene Middeleeuwen’, Museum Krona, Simone Smits 2019.
Literatuur: Chavannes-Mazel, C.A. en IJpelaar, L. ed., De Groene Middeleeuwen, duizend jaar gebruik van planten (600-1600), (2de druk; z.p. 2019).
herba personacia (grote klis)